ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

Τι λένε οι ειδικοί: Διαβήτης και Ψυχολογία του Ασθενούς

Τα συναισθήματα που δημιουργούνται σε άτομα που ανακαλύπτουν ότι πάσχουν από χρόνια ασθένεια. Οι χρόνιες ασθένειες, ως γεγονός είναι ιδιαίτερα ψυχοπιεστικό και μπορεί να προκαλέσει έντονα αρνητικά συναισθήματα στον ασθενή έτσι ώστε να καταστεί ανίκανος να χειρισθεί την κατάσταση.

Συναισθήματα όπως η άρνηση (δεν το πιστεύω πως αυτό συμβαίνει σε μένα), ο θυμός (γιατί εγώ;) η κατάθλιψη (νιώθω λυπημένη και αβοήθητη) , η ενοχή (πρέπει να έκανα κάτι λάθος), το αίσθημα του αβοήθητου (δεν μπορώ να χειριστώ την κατάσταση), και το αίσθημα της χαμηλής αυτοπεποίθησης (κάτι δεν πάει καλά με μένα).

Όλα τα παραπάνω συναισθήματα είναι φυσιολογικά και λαμβάνουν χώρα κατά την διάρκεια της προσαρμογής του ατόμου στην νέα, γι αυτόν, πραγματικότητα. Με την αποδοχή του προβλήματος το άτομο συνειδητοποιεί το παράλογο των σκέψεων του, κάνει ρεαλιστικές σκέψεις γύρω από την ασθένεια και τον χειρισμό την κατάστασης και αναλαμβάνει την ευθύνη του εαυτού του ώστε να διατηρήσει την υγεία του προσέχοντας συστηματικά τον τρόπο ζωής του χωρίς ακρότητες και υπερβολές αυστηρότητας αλλά ούτε και απερισκεψίας.

Ακόμη και μετά την αποδοχή του προβλήματος από τον ασθενή και την ρεαλιστική αντιμετώπιση της πραγματικότητας, τα συναισθήματα αυτά δεν φεύγουν ποτέ εντελώς αλλά είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς πώς να τα χειρίζεται.

Άρνηση

Όλοι οι ασθενείς όταν μαθαίνουν για πρώτη φορά ότι πάσχουν από μια χρόνια ασθένεια περνάνε μέσα από την άρνηση. Είναι μια αμυντική στάση του εαυτού μας για την αντιμετώπιση ενός στρεσογόνου γεγονότος. Σιγά σιγά βέβαια αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα και φεύγουμε από το στάδιο της άρνησης. Το πρόβλημα εμφανίζεται όταν ο ασθενής παραμένει για περισσότερο χρόνο στο στάδιο αυτό και καθυστερεί να περάσει στο επόμενο στάδιο που χαρακτηρίζεται από μια πιο ώριμη συμπεριφορά. Με το να εξακολουθεί κανείς να αρνείται να δεχθεί το πρόβλημα, καθυστερεί την διαδικασία εκμάθησης του σωστού τρόπου συμπεριφοράς (όσον αφορά τη ζωή αλλά και την διατροφή ενός ατόμου με διαβήτη), και βάζει την υγεία του σε κίνδυνο.

Μήπως αρνούμαι το πρόβλημα;

Εάν έχετε πιάσει τον εαυτό σας να σκέφτεται ή να λέει μια από τις ακόλουθες προτάσεις ίσως θα έπρεπε να προβληματιστείτε με το γεγονός ότι είναι πιθανόν να αρνείστε ένα κομμάτι που αφορά την φροντίδα του εαυτού σας ως προς την ασθένεια του διαβήτη.

• Μια δαγκωνιά δε θα με βλάψει.
• Αυτό το πρόβλημα θα αυτοθεραπευτεί.
• Θα πάω αργότερα στον γιατρό.
• Δεν έχω τον χρόνο να το κάνω.
• Ο διαβήτης μου δεν είναι σοβαρός.

Πώς να ξεφύγουμε από την άρνηση.
Ρωτήστε τον θεράποντα ιατρό σας για ότι απορίες έχετε όσον αφορά τον διαβήτη.
Μιλήστε στην οικογένεια και στους φίλους σας για τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν να σας βοηθήσουν.
Απευθυνθείτε σε έναν ψυχολόγο ώστε να βοηθηθείτε για να ξεπεράσετε το πρόβλημα της άρνησης.
Θυμός
Συνήθως ο διαβήτης και ο θυμός πάνε παρέα.
Μπορεί κανείς να νιώθει θυμό γιατί ο διαβήτης απειλεί την υγεία του και έχει φέρει αλλαγές στη ζωή του. Είναι πιθανόν επίσης να είναι κανείς θυμωμένος με τα πράγματα που πρέπει να κάνει για να ελέγχει τον διαβήτη του. Το τι προκαλεί τον θυμό είναι λιγότερο σημαντικό από το τι τον κάνουμε τον θυμό μας γιατί εάν δεν ελέγχουμε τον θυμό μας θα μας ελέγχει αυτός.

Πώς να ελέγξουμε τον θυμό μας.
• Μάθετε περισσότερα γι αυτόν. Ξεκινήστε ένα ημερολόγιο θυμού στο οποίο θα πρέπει να γράφετε πότε νιώσατε θυμό, που βρισκόσασταν και με ποιους ανθρώπους μαζί, γιατί νιώσατε θυμό και τι κάνατε. Όσο καλύτερα καταλαβαίνει κανείς τον θυμό του, τόσο ευκολότερα τον ελέγχει.
• Διώξτε τον θυμό. Εάν νιώθετε ότι ξεκινάτε να θυμώνετε, αρχίστε να μιλάτε αργά, πάρτε βαθιές ανάσες, πιείτε ένα ποτήρι νερό, καθίστε κάτω, χαλαρώστε καθισμένοι άνετα, τοποθετήστε τα χέρια σας στο πλάι.
• Εκτονωθείτε. Ξεκινήστε μια φυσική δραστηριότητα όπως τζόκιν, γυμναστική.
• Δείτε μια θλιβερή ταινία και αφήστε τον εαυτό σας να συγκινηθεί και να κλάψει.
• Κάνε τον θυμό σας να φαίνεται ασήμαντο. Ρωτήστε τον εαυτό σας πόσο σημαντικός ήταν ο λόγος που σας έκανε να θυμώσετε. Μερικές φορές κάποια πράγματα είναι τόσο ασήμαντα που δεν αξίζουν ούτε καν τον θυμό μας.
• Γελάστε με τον θυμό σας. Βρείτε κάτι αστείο σχετικά με το γεγονός που σας έκανε να θυμώσετε. Πολλές φορές το γέλιο μπορεί να διώξει τον θυμό μακριά.
• Πάρτε δύναμη από τον θυμό σας. Ο τρόπος με τον οποίο θα χρησιμοποιήσετε την ενέργεια του θυμού σας, εξαρτάται εξ’ ολοκλήρου από εσάς. Σχεδιάστε, την επόμενη φορά, να χρησιμοποιήσετε τον θυμό σας σωστά. Ο θυμός μπορεί να μας δώσει το κουράγιο να διεκδικήσουμε τα δικαιώματα μας ή να προστατέψουμε ένα άλλο άτομο.

Κατάθλιψη

Η καταθλιπτική διάθεση πολλές φορές συνοδεύει τους ασθενείς που πάσχουν από μια χρόνια ασθένεια όπως ο διαβήτης. Μπορεί κανείς να νιώθει μόνος του λόγω της επιπλέον φροντίδας που πρέπει να δίνει στον εαυτό του ώστε να ελέγχει το πρόβλημα του διαβήτη. Είναι επίσης πιθανόν επιπλοκές στην θεραπευτική διαδικασία ή αδυναμία ελέγχου της κατάστασης, να προκαλούν το αίσθημα της θλίψης. Το να νιώθει κανείς κάποιες φορές θλίψη, είναι τελείως φυσιολογικό. Εάν όμως κανείς αισθάνεται πολύ θλιμμένος και χωρίς ελπίδα ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν ρπος το καλύτερο για περισσότερο από 2 εβδομάδες τότε θα πρέπει να ελέγξουμε εάν πρόκειται για σημάδια κατάθλιψης.

Έχετε κατάθλιψη;
• Κλαίτε συχνά;
• Δεν έχετε σεξουαλικό ενδιαφέρον;
• Δεν έχετε ενέργεια και όρεξη να δραστηριοποιηθείτε;
• Νιώθετε συχνά νευριασμένοι;
• Έχετε πρόβλημα συγκέντρωσης της προσοχής σας σε μία ασχολία;
• Τρώτε περισσότερο ή λιγότερο απ’ ότι συνήθως και έχετε παρατηρήσει αισθητή αλλαγή του σωματικού βάρους;
• Ξυπνάτε νωρίς το πρωί και μετά δυσκολεύεστε να ξανακοιμηθείτε;
• Έχετε πρόβλημα με το να καταφέρετε να κοιμηθείτε το βράδυ και ξυπνάτε κατά τη διάρκεια της νύχτας πολλές φορές ή κοιμόσαστε πολλές ώρες και με δυσκολία ξυπνάτε;
• Υπάρχουν πράγματα που παλαιότερα σας έδιναν ευχαρίστηση με το να ασχολείστε μαζί τους , ενώ τώρα τα βρίσκετε αδιάφορα;
• Νιώθετε ότι τίποτε δεν κάνετε σωστά και ότι είστε βάρος στους συνανθρώπους σας;
• Νιώθετε περισσότερο στεναχωρημένοι το πρωί απ’ ότι αργότερα, κατά τη διάρκεια της ημέρας;
• Έχετε σκεφτεί ότι θα ήταν καλύτερα να μη ζούσατε; Έχετε σκέψεις σχετικά με το να κάνετε κακό στον εαυτό σας; Είχατε ποτέ σκέψεις αυτοκτονίας;

Εάν απαντήσατε ‘’όχι’’ σε λιγότερο από 3 ερωτήσεις, θα πρέπει να ζητήσετε βοήθεια από έναν ειδικό. Εάν απαντήσατε ‘’ναι’’ στην τελευταία ερώτηση θα πρέπει να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό άμεσα ή το συντομότερο δυνατό.

Ενοχή
Η ενοχή είναι ένα συναίσθημα που μπορεί να νιώσουμε για πράγματα που έχουμε κάνει ή για πράγματα που δεν έχουμε κάνει. Εάν δεν προσέχετε την διατροφή σας, έχετε καιρό να επισκεφτείτε τον ιατρό σας, δεν μετράτε τα επίπεδα γλυκόζης συστηματικά τότε είναι πιθανόν να νιώθετε ενοχές γιατί παραιτηθήκατε από την προσωπική σας φροντίδα σε σχέση με τον διαβήτη.
Η ενοχή μπορεί να μας επαναφέρει στο πρόγραμμα φροντίδας του εαυτού μας και να γίνει η αιτία για θετικές αλλαγές. Ως συναίσθημα γίνεται επίπονο όταν κανείς μπαίνει στην διαδικασία να κριτικάρει συνεχώς τον εαυτό του. Όταν αυτό συμβαίνει, τότε επηρεάζετε αρνητικά η αυτοπεποίθηση του ατόμου και παραιτείται από κάθε προσπάθεια. Θα πρέπει κανείς να δίνει το δικαίωμα στον εαυτό του, κάποιες φορές να είναι πιο κοντά στους στόχους του ενώ κάποιες άλλες φορές να ξεφεύγει από το πρόγραμμα. Μια υγιής σχέση με τον εαυτό μας προϋποθέτει σεβασμό στο ενεργειακό μας δυναμικό αλλά ταυτόχρονα και στους στόχους μας.

Πώς να ξεφύγουμε από τις ενοχές.
• Κάντε μία αλλαγή κάθε φορά. Συγκεντρώστε τη σκέψη σας σε ένα μόνο πεδίο και οργανωθείτε όσο καλύτερα γίνετε. Μη ξεκινάτε πολλά πράγματα μαζί. Λόγου χάρη, μη ξεκινήσετε την ίδια εβδομάδα ένα πρόγραμμα διατροφής και γυμναστήριο.
• Κάντε σταδιακές αλλαγές. Χωρίστε τους μακροχρόνιους στόχους σε πολλά και βραχυχρόνια βήματα. Για παράδειγμα μη προσπαθήσετε να περπατήσετε από την πρώτη κι όλας ημέρα 6 χιλιόμετρα. Θα ήταν καλύτερα να ξεκινήσετε με 15 λεπτά περπάτημα την ημέρα και σταδιακά να αυξάνετε τον χρόνο άθλησης ώστε να φτάσετε στον τελικό σας στόχο.
• Δώστε την άδεια στον εαυτό σας να παρεκτραπεί κάποιες φορές.

Χωρίς ελπίδα
Μερικοί άνθρωποι υποστηρίζουν ότι δεν έχουν καμία ευθύνη όσον αφορά την αντιμετώπιση της ασθένειας τους. Τα άτομα αυτά, έχουν συνήθως την στάση ‘’δεν μπορώ’’. Τα άτομα αυτά είναι συνήθως εξαρτημένα από τις οικογένειες τους και από τους θεράποντες ιατρούς τους στους οποίους έχουν εναποθέσει την υπόθεση της θεραπείας τους. Θέλουν από τους ιατρούς τους να παίρνουν όλες τις αποφάσεις για την ζωή τους και αυτοί το μόνο που πρέπει να κάνουν είναι να ακολουθούν τις ‘’συμβουλές του ιατρού’’. Υπάρχουν κάποια άτομα τα οποία θεωρούν τον εαυτό τους θύματα και εκμεταλλεύονται τον ρόλο αυτό, για να αποκτούν αυτά που θέλουν από τους άλλους. Αν και νιώθουν ότι έχουν και μια προσωπική ευθύνη, δεν ψάχνουν μόνοι τους να βρουν την λύση των προβλημάτων τους παρά αρκούνται στο να κατηγορούν τους άλλους (οικογένεια, εργασία, ιατροί, φάρμακα) όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά. Αν και τα άτομα αυτά παραπονιούνται συνεχώς, παρ’ όλα αυτά, δεν καταβάλλουν καμία προσπάθεια για να αλλάξουν κάτι από την ζωή τους.

Μια άλλη κατηγορία ανθρώπων, ψάχνουν κάποιο άτομο για να μοιραστούν μαζί τους την ευθύνη της καταστάσεως τους. Τέτοια άτομα θα τα ακούσουμε να λένε ‘’Πραγματικά τρώω πολύ και πρέπει να χάσω κάποια κιλά, αλλά τι να κάνω που η γυναίκα μου μαγειρεύει πολλά τηγανητά φαγητά!’’ Τα άτομα αυτά, βρίσκοντας λάθη στην συμπεριφορά των άλλων, αποφεύγουν να υιοθετήσουν οι ίδιοι νέους ρόλους και να επωμισθούν ευθύνες. Για παράδειγμα ο παραπάνω άνδρας θα μπορούσε κάλλιστα να πει ‘’θα προσπαθήσω να διαλέξω μαζί με την γυναίκα μου, τα φαγητά εκείνα που μου αρέσουν και μπορώ να φάω ώστε να μην υπάρχει πρόβλημα με την διατροφή μου’’. Με τον τρόπο αυτό τα άτομα αναλαμβάνουν την ευθύνη του ελέγχου της ασθένειας τους. Αναλαμβάνοντας ενεργητικό ρόλο στην αντιμετώπιση της ασθένειας τους είναι πιθανόν να ακούσουμε τα άτομα να λένε ‘’Πρέπει να χάσω βάρος και γνωρίζω ότι είναι στο χέρι μου’’ ή ‘’Νομίζω ότι έχασα τον έλεγχο και θα πρέπει να τον επανακτήσω’’.

Αναλάβετε την ευθύνη της ασθενείας σας.

• Θέτουμε τους λογικούς και εφικτούς στόχους.
• Αξιολόγησε την πρόοδο σου σε σχέση με τον στόχο σου.
• Ζήτησε ανταμοιβή για την κατάκτηση του στόχου σου, από τον ιατρό σου ή από το οικογενειακό σου περιβάλλον.
• Βρες δυναμικές και δομημένες λύσεις στα προβλήματα που σου παρουσιάζονται και μη μένεις μόνο στο να τα κατανοείς.
• Οργάνωσε έτσι τους στόχους σου ώστε η πραγματοποίηση τους να ταιριάζει με τον τρόπο ζωής σου.
• Αντάμειψε τον εαυτό σου για τις επιτυχίες σου.

Όταν κανείς αναλάβει την ευθύνη για την προσωπική του φροντίδα σε σχέση με τον διαβήτη, είναι πιθανόν να τον ακούσουμε να λέει, ‘’Από τότε που ανακάλυψα ότι πάσχω από διαβήτη, έχω μια διαφορετική αντίληψη σχετικά με τον τρόπο που το σώμα μου χρησιμοποιεί το φαγητό’’ ή Ο διαβήτης με έκανε να καταλάβω πόσο σημαντικό είναι να νιώθει κανείς καλά’’.

Αυτοεκτίμηση
Η αυτοεκτίμηση του καθενός έχει μεγάλο αντίκτυπο στην ζωή του καθένα μας. Αποδίδουμε καλύτερα στην δουλειά, στην μελέτη στις προσωπικές μας σχέσεις όταν νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας. Είναι ευκολότερο για ένα άτομο με υψηλή αυτοπεποίθηση να διεκδικήσει πράγματα από την ζωή του και να τα καταφέρει καθώς επίσης και οι άλλοι τους αντιμετωπίζουν θετικά. Ο τρόπος με τον οποίο οι ‘’ σημαντικοί άλλοι’’ (γονείς, φίλοι) μας συμπεριφέρονται από την παιδική μας ηλικία, επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε εμείς τον εαυτό μας. Η αυτοπεποίθηση δεν είναι κάτι με το οποίο γεννιόμαστε, αλλάζει κατά την διάρκεια της ζωής μας ανάλογα με τις δεξιότητες που αποκτάμε και αυτά που καταφέρνουμε. Στην πραγματικότητα αλλάζει από μέρα σε μέρα ανάλογα με τα παρακάτω γεγονότα.

• Πως πιστεύουμε ότι είμαστε εξωτερικά την ημέρα αυτή.
• Πως αντιδρούν οι άλλοι σε μας.
• Πόσο καλά είμαστε στην υγεία μας.
• Πόσο προετοιμασμένοι είμαστε για τις υποχρεώσεις της ημέρας.
• Εάν νιώθουμε ευχάριστα ή δυσάρεστα για το μέλλον μας.

Η αυτοεκτίμηση σας μπορεί να έχει υποστεί ένα σοβαρό πλήγμα λόγω του σακχαρώδη διαβήτη. Μπορεί να αντιμετωπίζετε τον εαυτό σας ως ασθενή ή εξαρτημένο άτομο. Μπορεί επίσης να σκεφτόσαστε ότι κάτι δεν πάει καλά με εσάς.
Ο διαβήτης μπορεί να επηρεάσει την αυτοπεποίθηση σας και με θετικό τρόπο. Οι αποφάσεις που πρέπει να πάρετε μπορεί να αυξήσουν την αυτοπεποίθηση σας καθώς βλέπετε ότι μπορείτε να ελέγχετε τον εαυτό σας και ανακαλύπτετε ότι έχετε ικανότητες που δεν γνωρίζατε ότι υπάρχουν σε σας. Ο μόνος τρόπος για να αποκτήσετε υψηλή αυτοπεποίθηση έχει να κάνει με τα δικά σας πιστεύω για τον ίδιο σας εαυτό.

Πώς να βελτιώσετε την αυτοεκτίμηση σας.
• Βρείτε τι σας κάνει να νιώθετε καλύτερα για τον εαυτό σας.
• Σκεφτείτε τρόπους που θα μπορέσουν να προκαλούν τις καταστάσεις εκείνες που σας κάνουν να νιώθετε καλά.
• Αναγνωρίστε, κάθε μέρα κάτι που σας αρέσει στον εαυτό σας. Μπορεί να σας αρέσει ο τρόπος που ντύνεστε, ότι μαγειρεύετε καλά ή ότι είστε καλός/η σε κάποια σπορ.
• Να συναναστρέφεστε με άτομα που σας φέρονται καλά.
• Αντιμετωπίστε τα άτομα που συνηθίζουν να σας κριτικάρουν. Δείξτε τους ότι δεν πρόκειται να το ανεχτείτε άλλο.
• Εκφράστε στους συνανθρώπους σας τις ανάγκες και τις επιθυμίες σας. Μην περιμένετε να κατανοήσουν τι θέλετε από την συμπεριφορά σας.
• Κάνετε κομπλιμέντα στον εαυτό σας κάθε μέρα.
• Κάνετε κομπλιμέντα στους άλλους, μπορεί να το ανταποδώσουν.
• Προσπαθήστε να έχετε κάποιες στιγμές ευχάριστες για τον εαυτό σας, σε καθημερινή βάση.
• Εάν τίποτα από τα παραπάνω δεν βοηθά, επικοινωνήστε με ένα ψυχολόγο.

Μαρία Δούραλη

Ψυχολόγος

Επιστημονικός Συνεργάτης SEC

Μοιραστείτε το: