Αλληλεπιδράσεις Τροφών και Φαρμάκων

Γράφει ο Νικόλαος Γεωργιάδης
Ιατρός, Ειδικός Παθολόγος, Μέλος της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας

Η καθημερινές τροφές που καταναλώνουμε, μπορεί να επιδρούν στην συμπεριφορά ενός φαρμάκου που λαμβάνουμε και μάλιστα αυτή η αλληλεπίδραση μπορεί να είναι σημαντική οδηγώντας σε:

– διαταραχή της απορρόφησης, του μεταβολισμού ή/και της απομάκρυνσης του φαρμάκου
– μείωση ή αύξηση της δράσης αλλά και των παρενεργειών της αγωγής

Η παράβλεψη αυτής της αλληλεπίδρασης μπορεί λοιπόν να οδηγήσει ακόμα και σε αποτυχία της προσδοκόμενης θεραπείας εμποδίζοντας την δράση της φαρμακευτικής ουσίας (πχ μειωμένη απορρόφηση ενός αντιβιοτικού – θα δούμε παρακάτω) ή ακόμα και στην δημιουργία παθολογικών καταστάσεων (πχ αύξηση αρτηριακής πίεσης στην λήψη κορτικοθεραπείας μαζί με αλάτι και άλλα).

Παίρνοντας λοιπόν ένα φάρμακο πρέπει πάντα ο γιατρός και ο ασθενής να συναποφασίζουν και να απαντούν σε ορισμένα ερωτήματα όπως:

– τι αναστέλλει και τι επιτείνει τη δράση της αγωγής,
– πότε να παίρνει το φάρμακο ο ασθενής, με άδειο ή γεμάτο στομάχι
– τι σχέση μπορεί να έχουν τα υπόλοιπα φάρμακα που μπορεί να παίρνει ακόμα ο ασθενής για διάφορα νοσήματα
– αλλά και άλλοι παράμετροι όπως η παχυσαρκία, το κάπνισμα κλπ

ΘΑ ΑΝΑΦΕΡΘΟΥΜΕ ΛΟΙΠΟΝ ΣΕ ΚΑΠΟΙΑ ΚΑΙΡΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

Η πρώτη αλληλεπίδραση που μελετήθηκε ήταν μεταξύ μιας κατηγορίας αντικαταθληπτικών (αναστολείς ΜΑΟ = τα πρώτα φάρμακα για την κατάθληψη από το 1950) με την τυραμίνη, μια ουσία που βρίσκεται στα τυριά (με μεγάλη περιεκτικότητα στο ροκφόρ) και η αύξηση της μπορεί να προκαλέσει υπερτασικές κρίσεις. Η λήψη λοιπόν αυτών των αντικαταθληπτικών, μη γνωρίζοντας ότι αυξάνει τα επίπεδα της τυραμίνης, οδήγησε σε θανάτους από εγκεφαλικά επεισόδια λόγω βαρειάς υπέρτασης.
Υψηλά επίπεδα τυραμίνης βρέθηκε ότι περιέχονται στα προϊόντα σόγιας, στα τουρσιά, στα σαλάμια και παλαιομένα κρέατα και παλαιομένα τυριά, στους ξηρούς καρπούς, στη φάβα, στη μπύρα, και το κόκκινο κρασί, τις πολύ ώριμες μπανάνες και  το αβοκάντο. Στις μέρες μας, λίγοι μεν (αλλά υπάρχουν) χρησιμοποιούν αναστολείς ΜΑΟ στην κατάθληψη, μια και οι περισσότεροι λαμβάνουν τα πιο σύγχρονα (SSRI’s=εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης).

Ας έρθουμε όμως στο σήμερα και την καθημερινότητα γνωστών-αγνώστων αλληλεπιδράσεων

1) ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ + ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ
– συχνά συνταγογραφείται ένα αντιβιοτικό από την κατηγορία ΚΙΝΟΛΟΝΕΣ (Ciproxin, Norocin, Ufexil, κλπ). Η δράση τους μειώνεται από το Ασβέστιο των γαλακτοκομικών. Το ίδιο συμβαίνει όμως και με μεγάλες ποσότητες Σιδήρου για αυτό να αποφεύγονται και πχ το συκώτι αλλά και η λήψη πολυβιταμινών ή ταυτόχρονη λήψη σκευασμάτων σιδήρου
– επίσης μειώνεται η απορρόφηση της Τετρακυκλίνης (Vibramycin) και Μινοκυκλίνης (Minocin)
– τουλάχιστον λοιπόν 2 ώρες πριν ή 2 ώρες μετά τη λήψη των αντιβιοτικών πρέπει να καταναλώνονται τα γαλακτοκομικά και μάλιστα με μέτρο

2) ΓΚΡΕΪΠΦΡΟΥΤ
α) και ΣΤΑΤΙΝΕΣ για την υπερλιπιδαιμια (πχ Lipitor-ατορβαστατίνη, Lepur-σιμβαστατίνη, Crestor-ροσουβαστατίνη κλπ)
– ο χυμός του γκρέιπφρουτ δεν επιτρέπει την διάσπαση των στατινών με αποτέλεσμα το φάρμακο να συσσωρεύεται και να αυξάνει η τοξικότητα του (μπορεί να οδηγήσει σε βαριές παρενέργειες, από μυαλγίες μέχρι και ραβδομυόλυση)
β) και ΑΝΤΙΥΠΕΡΤΑΣΙΚΑ (αναστολείς διαύλων ασβεστίου, πχ Norvasc-αμλοδιπίνη, Glopir-Νιφεδιπίνη κλπ), μπορεί να οδηγήσει σε φαινόμενα ορθοστατικής υπότασης
γ) και ΑΝΤΙΚΑΤΑΘΛΗΠΤΙΚΑ, ΑΓΧΟΛΥΤΙΚΑ όπως Seropram-Σιταλοπράμη, Stedon-Διαζεπάμη, Bespar-Βουσπιρόνη κλπ), μπορεί να αυξήσει την δράση τους στο ΚΝΣ (κεντρικό νευρικό σύστημα)
δ) και ΑΝΤΙΕΠΙΛΗΠΤΙΚΑ (Tegretol-Καρβαμαζεπίνη κλπ) αυξάνεται η τοξικότητα τους
ε) και ΑΝΤΙΙΣΤΑΜΙΝΙΚΑ, ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΠΤΙΚΑ, ΑΝΤΙΙΙΚΑ, αυξάνει την πιθανότητα των παρενεργειών τους
Αρκετά προβληματάκια λοιπόν με το γκρέιπφρουτ, ας το έχουμε υπ’ όψιν μας. Επίσης σε μικρότερο βαθμό και όλοι οι χυμοί εσπεριδοειδών αν είναι σε μεγάλη ποσότητα μπορούν δυνητικά να παρουσιάσουν παρόμοια προβλήματα (παν μέτρον άριστον)

3) ΤΥΡΑΜΙΝΗ + iMAO

– είδαμε πιο πάνω αναλυτικά την επίδραση της τυραμίνης στην πιθανή αύξηση της Αρτηριακής Πίεσης και την εμφάνιση συμπτωμάτων όπως κεφαλαλγία, θωρακαλγία αλλά και πιθανότητα υπερτασικής εγκεφαλοπάθειας, δυνητικά και θάνατηφόρο επεισόδιο
– η ποσότητα της Τυραμίνης που περιέχεται σε μια τροφή (και πόσο καταναλώνουμε) παίζει ρόλο
– επίσης να μην συνδυάζουμε μεγάλες ποσότητες τυραμίνης με καφεϊνη ή ακόμα και μεγάλη ποσότητα μαύρης σοκολάτας

4) ΠΡΑΣΙΝΑ ΦΥΛΛΩΔΗ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΛΑΧΑΝΙΚΑ + ΑΝΤΙΠΗΚΤΙΚΑ
-το γνωρίζουν πολύ καλά όσοι ακολουθούν αγωγή  με Sintrom μετά από εγκεφαλικά επεισόδια, μπαλονάκια για καρδιακά επεισόδια, αποφράξεις περιφερικών αγγείων, προσθετικές βαλβίδες, κολπική μαρμαρυγή κλπ και παιδεύονται για τη σωστή ρύθμιση του INR-χρόνος Προθρομβίνης όπως λέγεται η εξέταση. Και δώστου αλλάζουμε συνεχώς τη δοσολογία, πάρε ένα τεταρτάκι και κάθε 2-3 μέρες βάλε μισο ………. και ποτέ δεν πάει καλά. Γιατί ???
– γιατί ο ασθενής μας δεν προσέχει τι τρώει και ή δεν του έχουν δοθεί σωστές οδηγίες ή δεν τις ακολουθεί όπως οφείλει
– τα Κουμαρινικά Αντιπηκτικά (Sintrom), αναστέλλουν την παραγωγή της Προθρομβίνης, της οποίας η δράση είναι υπεύθυνη για την πήξη του αίματος.
– είναι στην ουσία ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ Κ και πρέπει η ποσότητα της βιτ.Κ που προσλαμβάνουμε από την τροφή μας να είναι σταθερή (όχι μια μέρα στα ύψη και μετά καθόλου)
– με τα αντιπηκτικά προσπαθούμε στην ουσία να ελαττώσουμε την ικανότητα του αίματος να πήζει ώστε να αποφύγουμε ένα θρομβωτικό επεισόδιο. Βέβαια να μην φτάσουμε και στο επίπεδο αιμορραγίας ………
– η βιταμίνη Κ επηρεάζεται από πράσινα φυλλώδη (σπανάκι, μαρούλι,χόρτα κλπ), λάχανο, μπόκολο, λαχανάκια Βρυξελλών, αμύγδαλα, σοκολάτα, ενώ επιτρέπονται αγγούρι, κουνουπίδι, αβοκάντο, πατάτες
– ΠΡΟΣΟΧΗ : είναι σημαντικό αν ο ασθενής μας τρώει κάποιες τροφές πιο πλούσιες σε βιταμίνη Κ (πχ συχνά χόρτα ή θέλει καθημερινά τη σαλάτα του), να προσαρμώσουμε τη σωστή δόση στη διατροφή του (την οποία όμως θα του εξηγήσουμε ότι δεν θα την αλλάζει κάθε λίγο και λιγάκι)

5) ΑΛΚΟΟΛ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΑ
– έχω γράψει ολόκληρο άρθρο παλαιότερα, οπότε δεν θα επεκταθώ γιατί είναι και μεγάλο θέμα
– απλά να μην συνδυάζουμε το αλκοόλ με Αντιβιοτικά (ιδίως Μετρονιδαζόλη-Flagyl), Αντιφλεγμονώδη, Αντικαταθληπτικά, Αντιισταμινικά, Αναλγητικά ναρκωτικά, Φάρμακα για τον ύπνο, Βρογχοδιαστατλτικά, Αντιπηκτικά και Θυρεοειδικές ορμόνες (υποθυρεοειδισμός)
– η λήψη αλκοόλ μαζί με αυτά μπορεί να δημιουργήσει πολύ σοβαρά προβλήματα, τοξικότητας σε πολλά όργανα του οργανισμού μας

6) ΤΡΟΦΕΣ ΠΛΟΥΣΙΕΣ ΣΕ ΒΙΤΑΜΙΝΗ C + ΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ ΣΙΔΗΡΟΥ
– Η βιταμίνη C προάγει την απορρόφηση του Σιδήρου (Fe) στο έντερο, για αυτό καλό είναι να συνδυάζουμε πχ τη λήψη του με ένα χυμό φρούτων

7) ΤΡΟΦΕΣ + ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ
– η λήψη τροφής επηρεάζει την απορρόφηση της ΛΕΒΟΘΥΡΟΞΙΝΗΣ και της L-ΘΥΡΟΞΙΝΗΣ, για αυτό παίρνουμε  την αγωγή μόλις ξυπνήσουμε και οτιδήποτε άλλο (φαγητό ή χάπια, ούτε καν καφέ σκέτο) μετά από τουλάχιστον 20-30 λεπτά
– η υπερβολική κατανάλωση τροφών με Ιώδιο μπορεί να οδηγήσει σε βρογχοκήλη και υπερθυρεοειδισμό επειδή το Ιώδιο προάγει τη σύνθεση των θυρεοειδικών ορμονών
– πολύ Ιώδιο μπορεί να προσλάβουμε από το επεξεργασμένο επιτραπέζιο αλάτι (αν τρώμε μεγάλες ποσότητες), από προϊόντα σόγιας (σόγια σος, γάλα σόγιας, τόφου), από μεγάλες και συχνές  ποσότητες σταυρανθών (μπρόκολο, λαχανάκια Βρυξελλών, κουνουπίδι, λάχανο) και από κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων θαλασσινών (πχ φούσκες – τις ξέρετε ?)
– προσοχή στα άτομα με δυσανεξία στη γλουτένη (κοιλιοκάκη) μπορεί εύκολα από τρόφιμα να προσλάβουν πολύ Ιώδιο και να προκαλέσουν υπερθυρεοειδισμό και βρογχοκήλη
– επίσης οι γλυκαντικές ουσίες μπορεί να προκαλέσουν ορμονική διαταραχή με πρόκληση αυτοάνοσου υποθυρεοειδισμού
– επίσης η υπερβολική χρήση ζάχαρης και τα πολλά λιπαρά μπορεί να ελαττώσουν τη δράση της θυροξίνης (ακόμα και σε φυσιολογικές καταστάσεις)

8) ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ

—  η λήψη ΚΟΡΤΙΖΟΝΗΣ απαιτεί προσοχή στην κατανάλωση αλατιού (υπέρταση) και ζάχαρης (υπεργλυκαιμία)
— το Ginseng ένα ήπιο διεγερτικό του ΚΝΣ μπορεί να προκαλέσει αύξηση της πίεσης σε υπερτασικούς που λαμβάνουν αγωγή. Επίσης μπορεί να αυξήσει την υπογλυκαιμική δράση των αντιδιαβητικών δισκίων στην αγωγή ενός διαβητικού
— τα ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΠΤΙΚΑ μπορεί να κάνουν κατακράτηση υγρών σε μεγάλη κατανάλωση αλατιού
— το φυτό ΒΑΛΕΡΙΑΝΑ (συχνά υπάρχει σε σαλάτες) μπορεί να αυξήση τη δράση κατασταλτικών φαρμάκων του νευρικού συστήματος
— κάποιοι λαμβάνουν από μαγαζιά βιολογικών προϊόντων ένα φυτό που λέγεται ΒΑΛΣΑΜΟΧΟΡΤΟ, για το άγχος. Μπορεί όμως να μειώσει τη δράση αντισυλληπτικών και να προκληθεί ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη
— η χρήση-κατάχρηση σκόρδου μαζί με ΑΝΤΙΠΗΚΤΙΚΑ μπορεί να προκαλέσει αιμορραγία
— τα αντιβιοτικά ΣΟΥΛΦΟΝΑΜΙΔΙΑ (Bactrimel, Lidaprim, Septrin) αν δεν πίνουμε πολύ νερό μπορεί να προκαλέσουν κρυσταλλουρία ή και νεφρολιθίαση
— ΤΕΛΟΣ τα πολύ λιπαρά γεύματα αλλά και οι μεγάλες και μακροχρόνιες νηστείες, μπορεί να ανταγωνίζονται πολλές από τις θεραπείες που έχουμε ανάγκη

Νικόλαος Γεωργιάδης
Ιατρός, Ειδικός Παθολόγος, Μέλος της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας