Alzheimer (Διαβήτης Τ3) – Παχυσαρκία – Σακχαρώδης Διαβήτης τ2 & GLP-1

Γράφει ο Νικόλαος Γεωργιάδης

Ιατρός, Ειδικός Παθολόγος, Μέλος της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας

 

Η νόσος Alzheimer είναι μια ”χρόνια εκφυλιστική νόσος του εγκεφάλου” και αντιπροσωπεύει το συχνότερο αίτιο της ΑΝΟΙΑΣ (τα 3/4 των περιστατικών άνοιας, ενώ το 1/4 είναι από άλλες νευροεκφυλιστικές παθήσεις όπως Πάρκινσον, Χάντινγκτον αλλά και Εγκεφαλικά επεισόδια).

Η λέξη α-νοια υποδηλεί την έλλειψη νου (το α είναι στερητικό). Δηλαδή επισημαίνει την ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΝΟΗΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙΩΝ. Αρχικά εκδηλώνεται σαν προοδευτική διαταραχή της μνήμης αλλά στην πορεία προστίθεται και γνωσιακή έκπτωση πχ σε ότι αφορά τη σκέψη και τελικά εμφανίζονται και ψυχικές διαταραχές της συμπεριφοράς και του συναισθήματος.

Στην Ελλάδα έχουμε >150.000 άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών, που πάσχουν από άνοια αλλά θα μπορούσαμε επεμβαίνοντας στους τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου να έχουμε περίπου 1/3 λιγότερα περιστατικά.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΑΝΟΙΑ

Οι 2 πρώτοι είναι μη τροποποιήσιμοι και δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι ιδιαίτερο
1) η ΗΛΙΚΙΑ = αν και δεν σημαίνει ότι η άνοια συμπορεύεται με την γήρανση ως κάτι φυσιολογικό, όμως ο αριθμός των νοσούντων από άνοια, διπλασιάζεται κάθε 5 χρόνια μετά τα 65 έτη
2) τα ΓΟΝΙΔΙΑ = περισσότερα από 20 γονίδια επηρεάζουν το κίνδυνο για άνοια, αλλά όσοι έχουν την παραλλαγή του γονιδίου APO E4, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες (και πιο συχνά γυναίκες)
Για τους υπόλοιπους παράγοντες, μια καλή υγιεινή ζωή όπως θα δείτε, μπορεί να επηρεάσει θετικά την πρόβλεψη της νόσου και να μειώσει κατά 40% τον κίνδυνο της άνοιας
3) η σωστή ΔΙΑΤΡΟΦΗ – αποφυγή ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ
4) η ΦΥΣΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ δλδ άσκηση 30 min/ημέρα με εναλλαγές αερόβιας-αναερόβιας
5) όχι ΚΑΠΝΙΣΜΑ και μικρή κατανάλωση ΑΛΚΟΟΛ
6) προσοχή στους ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΥΣ ΡΥΠΟΥΣ (ιδίως τα αιωρούμενα μικροσωματίδια)
7) διατήρηση της ΚΑΛΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ δλδ καλή λειτουργία της καρδιάς και φυσιολογική Αρτηριακή Πίεση
8)προσοχή στους ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΗΣ με χτυπήματα του εγκεφάλου από τροχαία, πτώσεις, ατυχήματα, αγώνες κλπ
9) ΕΥΓΛΥΚΑΙΜΙΑ δλδ σωστή ρύθμιση του ΔΙΑΒΗΤΗ
10) θεραπεία πιθανών ΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΩΝ επεισοδίων
11) θεραπεία ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΑΚΟΗΣ και χρήση ακουστικών
12) αρνητικός παράγοντας κινδύνου, αποτελεί η ΧΑΜΗΛΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ αλλά και η ΜΗ ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗ ΜΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Όλοι αυτοί οι επιβαρυντικοί παράγοντες οδηγούν σε
– νευροφλεγμονή
– μειωμένη ευαισθησία των νευρικών κυττάρων στην Ινσουλίνη (και αντίσταση στη δράση της Ινσουλίνης)
– οξειδωτικό στρες
– απομυελίνωση
– και εναπόθεση μη φυσιολογικών πρωτεϊνών, όπως β-αμυλοειδές αλλά και σχηματισμό κάποιων (υπερφωσφορυλιωμένων) πρωτεϊνών με την ονομασία ”tau” που οδηγούν σε νευροεκφυλισμό

ΘΑ ΠΟΥΜΕ ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΔτ2 ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΠΟΥ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΟΤΙ ΟΣΟ ΠΕΡΝΑΕΙ Ο ΚΑΙΡΟΣ ΠΑΙΖΟΥΝ ΟΛΟ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΡΟΛΟ ΣΤΗ ΝΟΣΟ ALZHEIMER.

Ι. ΕΙΝΑΙ ΤΟ ALZHEIMER Ο ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ (ΤΥΠΟΥ 3) ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ

Οι διαβητικοί τύπου 2, εκδηλώνουν πιο συχνά Νόσο Alzheimer (περίπου το 50% μπορεί να παρουσιάσει την άνοια σε προχωρημένη ηλικία) και μάλιστα όσο εξελίσσεται πιο βαριά ο διαβήτης τόσο εξελίσσεται και το Alzheimer.

O ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ είναι η κατάσταση κατά την οποία
– ΤΑ ΝΕΥΡΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ δεν μπορούν να ανταποκριθούν στη δράση της Ινσουλίνης
– ή δεν έχουν ή έχουν μόνο λίγη Ινσουλίνη

Έτσι, τα κύτταρα του εγκεφάλου δεν μπορούν να καταναλώσουν γλυκόζη. Εμφανίζεται σαν Αντίσταση στην Ινσουλίνη στον εγκέφαλο και για αυτό και τον ονόμασαν και ΔΙΑΒΗΤΗ τύπου 3. Πολλοί βέβαια αμφισβητούν αυτή την εικόνα.. Φαίνεται ότι ενοχοποιείται η γονιδιακή παραλλαγή APO E4, που είναι υπεύθυνη για το ότι ο εγκέφαλος δεν μπορεί να επεξεργαστεί την Ινσουλίνη.

Η Ινσουλίνη φαίνεται ότι
– και μπορεί να διασχίσει τον αιματο-εγκεφαλικό φραγμό, αλλά
– και παράγεται σε μικρή ποσότητα στον ίδιο τον εγκέφαλο

Η ινσουλίνη παίζει ρόλο στη μάθηση, μνήμη αλλά και στην παραγωγή νευροδιαβιβαστών για την επικοινωνία των νευρώνων. Μάλλον οι διαταραχές του μεταβολισμού της γλυκόζης (που είναι η κύρια πηγή ενέργειας του νευρικού κυττάρου και της εγκεφαλικής λειτουργίας), εμπλέκεται και στον ΣΔτ2 αλλά μαζί και στην Νόσο Alzheimer.

Βιοψίες εγκεφάλων ασθενών με Alzheimer, έδειξαν ότι οι Υποδοχείς της Ινσουλίνης στις μεμβράνες των νευρικών κυττάρων, μειώνονται σταδιακά όσο πιο προχωρημένη είναι η νόσος και μπορεί να μειωθούν ακόμα και 80% και αυτό οδηγεί σε απώλεια της δράσης της Ινσουλίνης στο κύτταρο και σε ανεπάρκεια των φυσικών μεταβολικών οδών των εγκεφαλικών κυττάρων. Η απώλεια των Υποδοχέων της Ινσουλίνης είναι στην ουσία το αντίστοιχο της Αντίστασης στην Ινσουλίνη των διαβητικών τύπου 2, αλλά εδώ η απώλεια κατά την νόσο, μπορεί να υπάρχει και σε απουσία ΣΔτ2 (και για αυτό και ονομάστηκε και Διαβήτης τύπου 3).

 

Τα αίτια του αυξημένου ποσοστού Alzheimer στον ΣΔτ2 είναι
– η αυξημένη γλυκαιμία που οδηγεί σε φλεγμονή (και του εγκεφάλου)
– η αυξημένη Αντίσταση στην Ινσουλίνη που οδηγεί και σε βλάβη του ενδοθηλίου των αγγείων, σε διαταραχές αιμάτωσης, ισχαιμία και έλλειψη Οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών (αυτά έχουν σαν αποτέλεσμα την κακή λειτουργία των νευρικών κυττάρων)
– μειωμένη ευαισθησία στην Ινσουλίνη και κακή χρήση της γλυκόζης από τα εγκεφαλικά κύτταρα.

Τα κακά αποτελέσματα αυτών είναι :
— η νευροφλεγμονή και το οξειδωτικό στρες που μαζί με τις γλυκοτοξίνες AGES οδηγούν και σε δυσλειτουργία των μιτοχονδρίων (τα ενεργειακά εργοστάσια των κυττάρων)
— η εναπόθεση παθολογικών πρωτεϊνών, β-αμυλοειδές και tau.

Τελικό αποτέλεσμα είναι η ΝΕΥΡΟΕΚΦΥΛΙΣΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ με την διαταραχή της εγκεφαλικής λειτουργίας που χαρακτηρίζει την Νόσο Alzheimer. Άρα θα μπορούσε το Alzheimer να χαρακτηριστεί ως μια Μεταβολική Νόσος που μπορεί να οφείλεται και στην Αντίσταση στην Ινσουλίνη.

Η σχέση με τον ΣΔτ2 φαίνεται επίσης γιατί στις μελέτες με χορήγηση Μετφορμίνης, Πιογλιταζόνης, Ινκρετινών ή και Ινσουλίνη, παρατηρείται σαφής βελτίωση της παθολογικής κατάστασης του Alzheimer. Επίσης η σωστή διατροφή (λίγους υδατάνθρακες, όχι επεξεργασμένες τροφές, άσκηση, διαχείριση του βάρους, σωστή θεραπεία του Μεταβολικού Συνδρόμου κλπ), οδηγούν σε βελτίωση και του ΣΔτ2 αλλά και του Alzheimer.

ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΟΤΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΣΔτ2 ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΦΥΛΙΣΤΙΚΗ ΝΟΣΟ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΣΤΕΝΗ ΑΛΛΆ ΑΠΑΙΤΟΥΝΤΑΙ ΑΚΟΜΑ ΠΟΛΛΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ

ΙΙ. ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΝΟΣΟΣ ALZHEIMER

Αρχικά ας θυμηθούμε ότι και στην παχυσαρκία, μια βασική παθοφυσιολογική κατάσταση είναι η Αντίσταση στην Ινσουλίνη, που είδαμε πιο πάνω όλες τις διαταραχές που προκαλεί στο επίπεδο του μεταβολισμού των εγκεφαλικών κυττάρων. Επίσης η παχυσαρκία είναι βασικός μέτοχος του Μεταβολικού Συνδρόμου αλλά και πολύ συχνά συνυπάρχει μαζί με τον Σακχαρώδη Διαβήτη (Diabesity).

Μια μεγάλη μελέτη, η Framingham Heart Study, σε 5619 συμμετέχοντες, έδειξε ότι 74 γονίδια μπορεί να συνδέονται με την νόσο Alzheimer και από αυτά, τα 21 σχετίζονται και με την παχυσαρκία (τα 13 με τον ΔΜΣ-BMI και τα 8 με την αναλογία μέσης/ισχίων). Αυτή η γονιδιακή σχέση ήταν πιο έντονη όταν εμφανιζόταν σε μέση ηλικία 40-50 ετών και αυτό δείχνει ότι από τότε μπορεί να ξεκινήσει η παθοφυσιολογία της νευροφλεγμονής που σχετίζεται με την παχυσαρκία (τα αποτελέσματα ανακοινώθηκαν στο Alzeimer & Dementia, the Journal of Alzheimer Association.
Μια άλλη μελέτη του McGill University Canada που μελέτησε εγκεφάλους από 1300 ασθενείς με Παχυσαρκία ή Alzheimer, έδειξαν παρόμοιες αλλοιώσεις, με αραίωση εγκεφαλικού ιστού και στις δυο περιπτώσεις σε σημεία που σχετίζονται με την μάθηση, αντίληψη, λόγο, μνήμη, κρίση δλδ τις ανώτερες εγκεφαλικές γνωστικές λειτουργίες. Επίσης φάνηκε ότι η απώλεια βάρους, δυνητικά, μπορούσε να οδηγήσει και σε βελτίωση του εκφυλισμού του εγκεφάλου (αλλά όχι πάντα).

Τελικά μετά από έρευνες σε ΗΠΑ και ΕΕ, φάνηκε ότι αν και η νόσος είναι πολυπαραγοντική και εξαρτάται και από άλλους παράγοντες κινδύνου, ενώ μέχρι το 2011 πιστεύαμε ότι οι 3 κύριοι παράγοντες (εκτός της ηλικίας) ήταν η σωματική αδράνεια (έλλειψη άσκησης)-η κατάθλιψη-και το κάπνισμα, τελικά σήμερα πιστεύουμε ότι εκτός της ηλικίας και της σωματικής αδράνειας, η παχυσαρκία και το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο με την μειωμένη ενασχόληση σε κοινωνικές δραστηριότητες, παίζουν τον πρωτεύοντα ρόλο.

Οι παχύσαρκοι ασθενείς (ιδιαίτερα στην ηλικία 40-50 έτη) παρουσιάζουν διπλάσιο κίνδυνο να εμφανίσουν άνοια-alzheimer, ενώ αν συνυπάρχει και υπέρταση με δυσλιπιδαιμία ο κίνδυνος εξαπλασιάζεται !!! Και εδώ το γονίδιο ΑΡΟ Ε4 παίζει σημαντικό ρόλο.
ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΛΟΙΠΟΝ ΟΤΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ALZHEIMER ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΣΤΕΝΗ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΕΔΩ ΑΠΑΙΤΟΥΝΤΑΙ ΑΚΟΜΑ ΑΡΚΕΤΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ.

ΙΙΙ. ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΜΕ ΧΡΗΣΗ GLP-1 ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ

Θα ξεκινήσω λέγοντας ότι οι θεραπευτικές προσπάθειες βρίσκονται ακόμα σε επίπεδο μελετών. Οι μέχρι σήμερα χρησιμοποιούμενες θεραπείες στοχεύουν στη βελτίωση των γνωσιακών λειτουργιών και την όσο το δυνατόν καλυτέρευση της ικανότητας ενός ασθενούς να είναι πιο λειτουργικός στην καθημερινότητα του. Άρα οι θεραπείες δεν στοχεύουν την παθογενετική κατάσταση αλλά προσπαθούν να βελτιώσουν την κλινική εικόνα. Τέτοιες θεραπείες είναι η Donepezil (αναστολέας ακετυλοχοληνεστεράσης- όπως και η Ριβαστιγμίνη, Γκαλανταμίνη) και η σε πιο προχωρημένα στάδια, η Memantine (ανταγωνιστής υποδοχέων NMDA που βελτιώνει τη διαβίβαση των νευρικών σημάτων και τη μνήμη). Και τα δυο δεν μεταβάλουν την πορεία της νόσου, απλά την καθυστερούν !!!

Δοκιμάζονται ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ που βοηθούν την μνήμη σε ήπια άνοια (Ω3, χολίνη, ουριδίνη, αντιοξειδωτικά κλπ) και ένα σκεύασμα (από φύκια με ομοταυρίνη) που προσπαθεί να δεσμεύσει το ελεύθερο διαλυτό αμυλοειδές ώστε να μην συσσωρεύεται και εναποτίθεται στον εγκέφαλο, σε όσους έχουν ήπια άνοια και είναι ομοζυγώτες του γονιδίου ΑΡΟ Ε4.

Τα GLP-1, μπήκαν στην ερευνητική θεραπευτική στόχευση, λόγω των πολλαπλών ιδιοτήτων τους :
– έχουν αντιφλεγμονώδη και νευροπροστατευτική δράση
– βελτιώνουν την Αντίσταση στην Ινσουλίνη οδηγώντας σε καλύτερη χρήση της γλυκόζης
– μειώνουν πολλούς από τους παράγοντες κινδύνου, όπως την λιποτοξικότητα, την υπέρταση, την παχυσαρκία, το οξειδωτικό στρες
– βελτιώνουν την καρδιαγγειακή υγεία
– διαπερνούν τον αιματο-εγκεφαλικό φραγμό
– μπορούν να χρησιμοποιηθούν εφ΄όρου ζωής, σε κάθε ηλικία και ακόμα και σε καρδιο-ηπατο-νεφρικές δυσλειτουργίες , χωρίς κίνδυνο

Για αυτούς τους λόγους θεωρούνται μια ΝΕΑ ΠΙΘΑΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ ALZHEIMER ή και άλλων νευροεκφυλιστικών ασθενειών. Σε μελέτες σε ποντίκια, η χρήση λιραγλουτίδης για 6 μήνες, μείωσε σημαντικά την εναπόθεση πλακών β-αμυλοειδούς.

Επίσης η εταιρεία NovoNordisk έχει ξεκινήσει τις μελέτες ”evoke” and ”evoke+” που αξιολογεί την Σεμαγλουτίδη στην πρώιμη νόσο Alzheimer.

ΘΑ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΜΕ ΜΕ ΜΕΓΑΛΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΥΤΩΝ ΤΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΠΟΥ ΙΣΩΣ ΔΩΣΟΥΝ ΜΙΑ ΑΝΑΣΑ ΣΤΗ ΣΟΒΑΡΗ ΝΕΥΡΟΕΚΦΥΛΙΣΤΙΚΗ ΝΟΣΟ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ΜΕ ΤΑ ΤΟΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΕΙ.