ΑΥΤΟΦΑΓΙΑ = AUTOFAGIE

Γράφει ο Νικόλαος Γεωργιάδης
Ιατρός, Ειδικός Παθολόγος, Μέλος της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας

Στην ουσία αυτή η διεργασία που γίνεται στον οργανισμό μας και ονομάζεται “αυτοφαγία”, σημαίνει, ΑΥΤΟΣ ΠΟΥ ΤΡΩΕΙ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ.

Ας μεταφερθούμε λίγο μέσα σε ένα ΚΥΤΤΑΡΟ, για να καταλάβουμε τι συμβαίνει :
— γύρω γύρω, “η κυτταρική μεμβράνη”, (ας πούμε τα τείχη της καστροπολιτείας), με διαφορες πόρτες εισόδου-εξόδου με ειδικές διαδικασίες πληρωμής
— στο κέντρο, “ο πυρήνας με το DNA”, (το κοινοβούλιο), το κέντρο που αποφασίζει και διατάζει την παραγωγή ουσιών-πρωτεϊνών, μεταβιβάζει από δω κι από κει εντολές βάσει των υπουργείων του (η κάθε υπηρεσία και ένα γονίδιο), και επιτελεί και τον πολλαπλασιασμό διπλασιάζοντας και πολλαπλασιάζοντας τον εαυτό του
— πιο δίπλα διάσπαρτα, “τα μιτοχόνδρια”, σαν μικρά πυρηνικά εργοστάσια παραγωγής ενέργειας (τα μονα οργανίδια εκτός πυρήνα που έχουν DNA), στα οποία ουσιαστικά επιτελείται ο μεταβολισμός
— σε διαφορά σημεία, “τα ριβοσωματα”, (οι καντίνες ή τα εστιατορεια) που παιρνουν τις συνταγές-εντολές από το DNA του πυρήνα και συνθέτουν το μενού δηλαδή ότι πρωτεΐνη τους ζητηθεί
— πιο κει τα “σωμάτια Golgie”, (οι αποθήκες) που συσκευάζουν και αποθηκεύουν μεγάλα δέματα (πχ υδατάνθρακες και πρωτεΐνες σε γλυκοπρωτεΐνες)
— και σε όλα αυτά ανάμεσα, ένα οδικό δίκτυο, (δρομάκια ή λεωφόρους), με την ονομασία “ενδοπλασματικό δίκτυο”
— ε, χρειάζεται και κάτι που να τιμωρεί τα άχρηστα, να καθαρίζει απο ανώφελα πράγματα και αυτή τη δουλειά την κάνουν “τα λυσοσώματα”
— όλη αυτή η καστροπολιτεία κολυμπάει σε νερό, (σαν μια ειδυλλιακή λίμνη), με χρήσιμα υλικά που λέγεται “κυτταρόπλασμα”.
Αυτά ας πούμε είναι τα βασικά σημεία ενός κυττάρου (δες τη φωτογραφια)

Και σας ερωτώ, πιστεύετε ότι τόση δουλίτσα που γίνεται εκεί μέσα, τόσες διεργασίες, τόσα πάρε-δώσε, δεν δημιουργούνται ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ή και άχρηστα πράγματα ? Σίγουρα.
Ε αυτά όλα λοιπόν τα άχρηστα, ο οργανισμός μας έχει φτιάξει ένα μηχανισμό (ας πούμε) “βιολογικού καθαρισμού” ώστε τα κυτταρα μας να αυτοκαθαρίζονται, ανακυκλώνοντας τα δικά τους συστατικα, τρώγοντας ένα μέρος του εαυτού τους. Αυτό ονομάστηκε ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΥΤΟΦΑΓΙΑ, η οποία μάλιστα αν γίνεται σε συγκεκριμένες συνθήκες έχει πολύ ευεργετικές επιπτώσεις.
Μάλιστα το 2016, όλα αυτά τα απεδειξε στις εργασίες του ο Ιάπωνας Γιοσινόρι Οχσούμι και τιμήθηκε με το Νόμπελ Ιατρικης και Φυσιολογίας !!!

Αλλά και πολύ πριν, το 1974 ο Βέλγος Βιολόγος Καθηγητης Christian De Duve είχε βραβευτεί με Νόμπελ Ιατρικης και Φυσιολογίας για την περιγραφή της δομής και λειτουργίας των λυσοσωμάτων μέσα στο κύτταρο.

Η διαδικασία της ΑΥΤΟΦΑΓΙΑΣ γίνεται στα λυσοσωματα (που αναφέραμε πιο πάνω) μέσω ενζύμων που διασπούν διαφορες ουσίες. Κάποιες ουσίες που προκύπτουν από την διάσπαση και είναι χρήσιμες (πχ αμινοξέα) αποδίδονται στον οργανισμο για να χρησιμοποιηθούν εκ νέου (χύνονται στο κυτταρόπλασμα που λέγαμε ότι έχει χρησιμες ουσίες – ανακύκλωση), ενω οι άχρηστες αποδομούνται. Σπουδαία δουλίτσα λοιπόν αυτή που επιτελούν τα λυσοσωματα μέσω ενζυματικών διεργασιών.
Το φαινόμενο της Αυτοφαγίας βρέθηκε ότι ελέγχει :
– ΚΑΙ τον προγραμματισμένο κυτταρικό θάνατο (τον ονομάζουμε ιατρικά “αποπτωση” και κάθε κυτταρο έχει ένα συγκεκριμένο ρόλο και χρόνο ζωής)
– ΚΑΙ τους ανοσοποιητικούς μηχανισμούς
Όσο όμως περνούν τα χρόνια, αυτή όλη η διαδικασία “ανακύκλωσης, ανανέωσης, απομάκρυνσης” επιβραδύνεται και αυτό οδηγεί σε συσσώρευση πρωτεϊνών κακής ποιότητας και οοολα αυτά οδηγούν σε φλεγμονή και γήρανση !!! Αν λοιπόν βρίσκαμε τροπο ΝΑ ΔΙΑΓΕΙΡΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΥΤΟΦΑΓΙΑ, θα περιορίζαμε την τάση της γήρανσης και τις επιπλοκες των φλεγμονών.

Εδώ λοιπόν φτάνουμε στο ζουμί, στην ουσία, στην πρακτική εφαρμογή ώστε να χρησιμοποιήσουμε την αυτοφαγία προς όφελος μας και μάλιστα βρίσκοντας τρόπους να την διαγειρουμε.

ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΟΥ ΕΥΝΟΟΥΝ ΚΑΙ ΔΙΕΓΕΙΡΟΥΝ ΤΗΝ ΑΥΤΟΦΑΓΙΑ ???
1) Η ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΣΗΣΗ, αλλά δεν θα σταθούμε εδώ μιά και όλοι γνωρίζουμε στην πραξη τα οφέλη της ασκησης και επιβεβαιώνονται και εδώ στο φαινόμενο της αυτοφαγίας.
2) Η ΝΗΣΤΕΙΑ, η δίαιτα (ωχ άρχισαν τα ζορια), οδηγεί σε μείωση της έκκρισης ινσουλινης και αύξηση της γλυκαγονης λόγω της έλλειψης των υδατανθράκων. Και οι δυο αυτες καταστασεις ενεργοποιούν την αυτοφαγία.
3) Η ΚΕΤΩΣΗ, μια μεταβολική κατάσταση του οργανισμού μας η οποία δημιουργείται όταν λόγω έλλειψης υδατανθράκων, ο μεταβολισμός μας στρέφεται στην καύση του λιπους μια και δεν υπάρχει η βασική καύσιμη ύλη που είναι η γλυκόζη. Η καύση του λιπους δημιουργεί κετονες που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ενεργειας.
ΚΕΤΩΣΗ μπορεί να γίνει λοιπόν στον οργανισμο μας είτε λογω παρατεταμένης αποχής από φαγητό (νηστεία) για αρκετές ώρες (πάνω από 16 ώρες ώστε να εξαντληθούν τα αποθέματα γλυκοζης και ηπατικού γλυκογόνου). Αλλά ΚΕΤΩΣΗ δημιουργούν και οι λεγόμενες “Keto Diet” στις οποίες καταναλώνονται πολλές πρωτεΐνες και λίπη και σχεδον καθόλου υδατάνθρακες.

ΝΗΣΤΕΙΑ = ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΓΕΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΒΑΡΟΥΣ-ΔΙΑΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ ΝΗΣΤΕΙΑ
Όταν στερούμαστε τροφής για κάποιο καθορισμένο διάστημα (και όσο μεγαλύτερο τόσο περισσότερο), η στέρηση :
– διεγείρει την αυξητική ορμόνη
– μειώνει την έκκριση ινσουλινης
– αυξάνει την έκκριση γλυκαγονης
Αυτοί οι τρεις παραγοντες οδηγούν σε ενεργοποίηση της αυτοφαγίας η οποία εκτός από τους χαρακτήρες που αναφέραμε οδηγεί και σε απώλεια βάρους.
Όμως το προγραμμα πρέπει να είναι ιδιαίτερα αυστηρό κατά το οποίο
– σε συγκεκριμένο ωράριο καταναλώνονται οι τροφές χωρίς κάποιους ιδιαίτερους κανονες
– τον υπόλοιπο όμως χρόνο απαιτείται ακραία και αυστηρή νηστεία
Σε αυτες τις θεωρίες βασίζεται η νεα τάση δίαιτας για απώλεια βάρους που έχει ονομαστεί ΔΙΑΛΕΙΜΜΑΤΙΚΗ ΝΗΣΤΕΙΑ (ή διαλειμματική διατροφή). Χρειάζονται μελέτες για να αποδειχθεί ποιοι χρόνοι είναι οι καλύτεροι και πιο αποδοτικοί σε οφέλη αλλά προς το παρόν χρησιμοποιείται αρκετά συχνά το μοντέλο 16:8 δηλαδή 16 ώρες από το 24ωρο παραμένεις σε αυστηρή και απόλυτη νηστεία (επιτρέπονται νερό, καφές, αφεψήματα) και 8 ώρες επιτρέπεται ελεύθερη διατροφή σε είδος τροφών. Έχει φανεί ότι κατά το 8ωρο τροφής μάλλον το σύνολο των θερμίδων είναι έτσι κι αλλιως πιο περιορισμένο, δηλαδή οδηγούμαστε και σε περιορισμό των συνολικών ημερήσιων θερμίδων. Υπάρχουν διαφορες παραλλαγές όπως πχ 5 ημερες την εβδομάδα τρώμε και 2 καθόλου (…….αμάν). Ο χρόνος και οι συνεχιζόμενες μελέτες θα δείξουν τι είναι προτιμότερο και τι πιο οφελιμο και αποδοτικό.

ΑΥΤΟΦΑΓΙΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΜΑΤΑ
Όπως είδαμε μέσω της αυτοφαγίας ο οργανισμός καταφέρνει να ξεφορτωθεί διαφορά άχρηστα κυτταρικά στοιχεία, παλιά και υποβαθμισμένα κυτταρικά κομμάτια. Έτσι επιτυγχάνεται ανανέωση πολλών μακρομοριων (πχ πρωτεϊνών κλπ) ή ακόμα και αντικατάσταση εκφυλισμένων οργανιδίων (πχ μιτοχονδρίων κλπ) με νεα και σωστα λειτουργικά. Είναι λοιπόν μια μορφή αποτοξίνωσης από συσσωρευμένες ελαττωματικές ουσίες. Αν δεν συμβεί αυτό ή αν δεν γίνεται με σωστο ρυθμό και σωστο τροπο, οδηγούμαστε σε δυσλειτουργικές καταστασεις κυρίως μεταβολικού χαρακτήρα, όπως :
– ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ, (μελετάται μήπως θα μπορούσε με την ενεργοποίηση της αυτοφαγίας να ευνοηθεί ακόμα και η αναγεννηση των β-κυττάρων)
– ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ, (είδαμε πιο πάνω πως μπορεί η αυτοφαγια να βελτιώσει όλο το μεταβολικό σύνδρομο)
- ΝΕΥΡΟΕΚΦΥΛΙΣΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ όπως Alzheimer, Parkinson και Νόσος Huntington (ευνοούνται από νηστεία και διέγερση αυτοφαγίας μη επιτρέποντας τη συσσώρευση παθολογικών πρωτεϊνών στους νευρώνες που οδηγούν σε φλεγμονή και δυσλειτουργία)
– επίσης με διέγερση της αυτοφαγίας μειώνεται ο κίνδυνος της καρκινογεννεσης, της καρδιακής ανεπάρκειας, της μη αλκοολικης λιπώδους νόσου του ηπατος, της κατάθλιψης, των αυτοάνοσων νοσημάτων και της πρόωρης γήρανσης.

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΟΜΩΣ ΚΑΙ ΚΑΠΟΙΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΘΟΥΝ, όπως :
– αν η διαδικασία της αυτοφαγίας γίνει πολύ έντονη και παρατεταμένη θα μπορούσε να αρχίσει να καταστρέφει και δομικά και απαραίτητα στοιχεία του κυττάρου ή ακόμα να οδηγήσει και σε Κυτταρική καταστροφή
– επίσης η νηστεία και διέγερση της αυτοφαγίας μπορεί να είναι καλη και ωφέλιμη για τους νέους, αλλά είναι το ίδιο και για τους ηλικιωμένους ???
– μήπως η υπερβολή φτάσει σε αρνητικά αποτελέσματα ??? Και ποιο είναι το όριο ???

ΟΠΩΣ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΕΤΕ ΟΛΑ ΑΚΟΜΑ ΕΙΝΑΙ ΣΕ ΜΕΛΕΤΗ ΑΛΛΑ ΠΟΛΛΑ ΒΡΙΣΚΟΥΝ ΣΤΑΔΙΑΚΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΡΑΞΗ.

Νικόλαος Γεωργιάδης
Ιατρός, Ειδικός Παθολόγος, Μέλος της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας