Ζ. Μούσλεχ στο diabeteslife.gr: «Αυτό που ζητάμε εκτός από την καλή ρύθμιση είναι ποιότητα ζωής και χαρούμενα πρόσωπα»

Συνέντευξη του Ενδοκρινολόγου Ζ. Μούσλεχ, Πρόεδρου της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοκρινολόγων – Πανελλήνιας Εταιρείας Ενδοκρινολόγων, στην Ελένη Μπαρμπαλιά και το diabeteslife.gr.

Στον απόηχο του 9ου Συνεδρίου της Π.Ο.Σ.Σ.Α.Σ.ΔΙΑ που έγινε την προηγούμενη εβδομάδα στην Θεσσαλονίκη βρεθήκαμε με τον ενδοκρινολόγο Ζ. Μούσλεχ, Πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Ενδοκρινολόγων – Πανελλήνιας Εταιρειίας Ενδοκρινολόγων (Ε.Ε.Ε.-Π.Ε.Ε). Η σχέση του με τους συλλόγους ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη, την ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ, όπως και ο ενεργός ρόλος του στο μεγάλο θέμα της εκπαίδευσης των ατόμων με Σ.Δ. για τη διαχείριση της πάθησης τους είναι γνωστή στο χώρο του Διαβήτη. Δεν χρειάζονται περισσότερες συστάσεις.

Μαζί με τον Ζ. Μούσλεχ κάναμε μία γόνιμη κουβέντα για πολλά θέματα που μας απασχολούν.

Ο ρόλος της εκπαίδευσης

Ε.Μ.: Καταρχάς να σε ευχαριστήσω, και αν μου επιτρέπεις τον ενικό, αφού γνωριζόμαστε κοντά δύο δεκαετίες, για αυτή την συνέντευξη που θα ακολουθήσει. Πρώτο θέμα που τώρα πια απασχολεί όλο και περισσότερους πάσχοντες από Σακχαρώδη Διαβήτη είναι η εκπαίδευση τους για τη διαχείριση μιας πάθησης που έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις και μας φέρνει αντιμέτωπους με μεγάλες προκλήσεις.

Ας αρχίσουμε από την αρχή. Ο Σακχαρώδης Διαβήτης είναι ένα χρόνιο νόσημα. Θα λέγαμε ότι είναι μία χρόνια κατάσταση κατά την οποία θα πρέπει να υπάρχει συνεργασία γιατρού ατόμου με Διαβήτη και μαζί και το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον. Θα πρέπει λοιπόν να συνεργαστούμε όλοι. Και που γίνεται η συνεργασία. Πρώτα και κύρια θα πρέπει να υπάρχει πολύ καλή εκπαίδευση των γιατρών και κατά δεύτερον του ατόμου με Διαβήτη.

Υπάρχει εμπειρία από τις ομάδες εκπαίδευσης που έχουν λειτουργήσει στον Σύλλογο Διαβητικών Θεσσαλονίκης Αγ. Δημήτριος. Η εμπειρία η δική μου τι έχει δείξει από τις προσπάθειες που έχουμε κάνει στον Σύλλογο Διαβητικών Θεσσαλονίκης και αν θέλετε και σε άλλες ομάδες όπως του αείμνηστου του Χάρη Βασιλόπουλου στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός». Θα αναφερθώ στην εμπειρία που έχω από τις ομάδες της Θεσσαλονίκης. Οι ομάδες αυτές στα τέσσερα τελευταία χρόνια έχουν ως αποτέλεσμα να αλλάξει όλη η εικόνα των συμμετεχόντων.

Τι εννοώ συγκεκριμένα. Πρώτα και κύρια έχει αλλάξει η ψυχολογική κατάσταση των συμμετεχόντων φυσικά προς το καλύτερο. Αυτό προκύπτει από τη σύγκριση ερωτηματολογίων που είχαν συμπληρώσει στην αρχή της εισόδου τους στην ομάδα με ερωτηματολόγια που τους ζητήσαμε να συμπληρώσουν στο τέλος της εκπαίδευσης τους. Το σημαντικό είναι ότι αυτή η εικόνα άλλαξε χωρίς να παρέμβουμε στην φαρμακευτική τους αγωγή και χωρίς να διακόψουν τη σχέση με τους θεράποντες γιατρούς τους. Δηλαδή συνέχιζαν να παρακολουθούνται από τον γιατρό τους. Μόνο με την εκπαίδευση μειώθηκε η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη κατά 1,5%. Θα πρέπει να τονίσω ότι μείωση κατά 1,5% δεν έχει επιτευχθεί με αλλαγή της φαρμακευτικής αγωγής!

Ομάδες εκπαίδευσης: Η λειτουργία τους

Ε.Μ.: Με αυτή σας την τελευταία κουβέντα καταλαβαίνω ότι θέλετε να τονίσετε τη σημασία του ρόλου της εκπαίδευσης. Θα μας πείτε λίγα λόγια για τη λειτουργία τους;

Στις ομάδες συμμετείχαν τρεις κατηγορίες ανθρώπων με Σ.Δ.: μικρά παιδιά, έφηβοι και ενήλικα άτομα. Καταρχάς τίθενται ερωτηματολόγια γύρω από συγκεκριμένα θέματα όπως τι είναι η υπογλυκαιμία πως την αντιμετωπίζετε κ.λπ. Ας μου επιτραπεί η έκφραση ότι χρησιμοποιούσαμε ένα πρωτόκολλο ιατρικών θεμάτων επί των οποίων γινόντουσαν οι συζητήσεις. Σε κάθε επόμενη συνάντηση πριν από το ημερήσιο πρόγραμμα συζητούσαμε για ένα μισάωρο τι είχαμε καταλάβει από την προηγούμενη συνάντηση εκπαίδευσης και αν το εφαρμόσαμε. Να φέρω ως παράδειγμα την υπογλυκαιμία που είναι και μείζον θέμα. Κάποιος δεν ήξερε να αντιμετωπίσει την υπογλυκαιμία. Στην επόμενη συνάντηση μας ανέφερε εάν εφάρμοσε τα όσα συζητήθηκαν και τι αποτέλεσμα είχε πρακτικά. Εάν παραδείγματος χάρη εφάρμοσε ότι είπαμε για την αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας και πόσο ανέβηκε, αν ανέβηκε το σάκχαρό του, και όποια πρόοδο σημείωσε. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να ανεβεί το άτομα ψυχολογικά.

Αυτή τη δουλειά την παρουσιάσαμε σε πολλά συνέδρια του εξωτερικού, όπου και βραβευτήκαμε. Πριν από ένα μήνα η δουλειά αυτή και τα αποτελέσματά της δημοσιεύτηκαν ως μελέτη σε ένα ξένο περιοδικό. Μελέτες δημοσιεύτηκαν και από άλλες χώρες αλλά εμείς είχαμε το προβάδισμα ότι παρουσιάσαμε τη μεγαλύτερη μείωση της Γλυκοζυλιωμένης Αιμοσφαιρίνης, όπως και ότι είχαμε τον μικρότερο αριθμό υπογλυκαιμιών σε όσους παρακολούθησαν τις ομάδες.

Χαμηλή Γλυκοζυλιωμένη: Πότε «δείχνει» συχνές υπογλυκαιμίες;

Ε.Μ.: Τώρα με πηγαίνεις σε ένα άλλο ερώτημα σχετικά με τις υπογλυκαιμίες. Βλέπουμε στο ίντερνετ ότι γίνεται ένα αγώνας δρόμου από συμπάσχοντες για να μειώσουν όσο γίνεται περισσότερο τη Γλυκοζυλιωμένη και να φτάσουν σε επίπεδα κάτω του ανώτερου φυσιολογικού. Χαμηλή Γλυκοζυλιωμένη όμως δεν συνοδεύεται από συχνές υπογλυκαιμίες; Πόσο καλό κάνει μία τέτοια τακτική από μεριάς του ασθενούς;

Πράγματι όσο πιο κάτω είναι η Γλυκοζυλιωμένη τόσο μειώνεται ο κίνδυνος εμφάνισης επιπλοκών. Όμως ένα άτομο με Διαβήτη δεν είναι μόνο η Γλυκοζυλιωμένη Αιμοσφαιρίνη. Ένας άνθρωπος με Διαβήτη είναι ένα σύνολο πραγμάτων. Καλείται να αντιμετωπίσει την ινσουλίνη, να αντιμετωπίσει υπογλυκαιμίες υπεργλυκαιμίες, τις σχέσεις του μέσα στην οικογένεια, στην εργασία κ.α. Ποτέ δεν μπορούμε να καμαρώνουμε επειδή μειώθηκε η Γλυκοζυλιωμένη. Αυτό δεν είναι το μόνο κριτήριο της θεραπείας. Η Γλυκοζυλιωμένη είναι ένα δείκτης καλής ρύθμισης. Δεν σημαίνει όμως τίποτε για εμάς αν το άτομο δεν είναι καλά εκπαιδευμένο. Το πρώτο και τελευταίο για εμάς είναι η εκπαίδευση του ασθενή. Και όταν λέμε εκπαίδευση δεν εννοούμε να μάθει πως θα τρυπάει το δάχτυλό του ή πως θα κάνει την ένεση. Αυτό που μας ενδιαφέρει μέσω της εκπαίδευσης είναι η διαχείριση της πάθησης του. Η αντιμετώπιση και η διαχείριση της υπογλυκαιμίας της υπεργλυκαιμίας και ένα σωρό άλλες καταστάσεις.

 «Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι η ποιότητα ζωής»

Ε.Μ.: Αν καταλαβαίνω καλά εννοείται ότι η Γλυκοζυλιωμένη μπορεί να είναι καλή αλλά υπάρχουν πολλές υπογλυκαιμίες που συνοδεύονται από αντιδραστικές υπεργλυκαιμίες. Αυτές οι διακυμάνσεις φυσικά δεν φαίνονται στην Γλυκοζυλιωμένη. Εσείς, για να καταλάβουν και οι αναγνώστες μας μιλάτε για ποιότητα ζωής.

Φυσικά και αυτό μας ενδιαφέρει. Ξέρετε μπορώ να φέρω ως παράδειγμα μία θεματική ενότητα του συνεδρίου της ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ στην οποία αναφερθήκαμε στην αντιμετώπιση του Διαβήτη σε ιδιαίτερες καταστάσεις. Ο εκπαιδευμένος ασθενής θα ξέρει πώς να διαχειριστεί το διαβήτη του σε μία γρίπη , σε μία λοίμωξη, στα ταξίδια, στις διακοπές ή ακόμα ακόμα στα υπερατλαντικά ταξίδια. Πώς θα κάνω, πότε θα κάνω την ινσουλίνη μου με την αλλαγή της ώρας στη νέα χώρα που πάω; Όλα αυτά καλείται το άτομο να τα αντιμετωπίσει με τον γιατρό και αν θέλετε με τον εκπαιδευμένο γιατρό. Αν θέλετε όχι μόνο τον γιατρό αλλά από μία ομάδα ειδικών. Πρώτα και κύρια τον ασθενή, τον γιατρό , τον νοσηλευτή, τον διατροφολόγο. Η εκπαίδευση πρέπει να είναι για εμάς το άλφα και το ωμέγα.

Η εκπαίδευση ως συστατικό στοιχείο της ασθενοκεντρικής προσέγγισης

Ε.Μ.: Η εκπαίδευση λοιπόν του ασθενούς είναι συστατικό στοιχείο της ασθενοκεντρικής προσέγγισης, την οποία ανέφερες στο χαιρετισμό σου στο 9ο συνέδριο της ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ. Αυτό τον όρο ας τον κρατήσουμε γιατί ακούγεται πολύ ωραία σε μία χώρα που η ιατρική αυθεντία κυριαρχεί ακόμα.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ) ήδη έχει χαρακτηρίσει τον 21ο αιώνα ως ασθενοκεντρικό αιώνα και καλεί τις πολιτείες από όλο τον κόσμο σε ασθενοκεντρική προσέγγιση για τον Σακχαρώδη Διαβήτη και εν γένει τα χρόνια νοσήματα. Ο Π.Ο.Υ επιμένει και δίνει οδηγίες σε όλες τις πολιτείες ανά τον κόσμο για την εκπαίδευση του ατόμου με Σ.Δ.. Έχουμε καταλάβει λοιπόν ότι ο ασθενής είναι μία ολότητα. Αυτό που ζητάμε εκτός από την καλή ρύθμιση είναι ποιότητα ζωής και χαρούμενα πρόσωπα. Με το να μαστιγώνουμε τον ασθενή με πολλές πληροφορίες δεν θα τα θυμάται και αυτό δεν συνιστά εκπαίδευση.

Η οδηγία του Π.Ο.Υ για την ασθενοκεντρική προσέγγιση των χρόνιων νοσημάτων μπαίνει σιγά σιγά σε εφαρμογή

Ε.Μ.: Άρα είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα η υπερφόρτωση πληροφοριών και άλλο πράγμα η εκπαίδευση που πρέπει να είναι συστηματική οργανωμένη και δια βίου.

Ακριβώς αυτό. Εμείς αυτούς τους ανθρώπους που εκπαιδεύσαμε και τους παρουσιάσαμε στη μελέτη τους ξανακαλούμε για να δούμε εάν συνεχίζουν να τα θυμούνται και να διαχειρίζονται σωστά το Διαβήτη τους. Τη μελέτη αυτή εμείς την καταθέσαμε και στην ελληνική πολιτεία συνιστώντας ότι αυτά τα προγράμματα εκπαίδευσης πρέπει να γίνονται και στον δημόσιο τομέα. Εμείς το εφαρμόσαμε στον ιδιωτικό τομέα εννοώντας τον Σύλλογο της Θεσσαλονίκης αλλά προτείνουμε να ενταχθεί και στο δημόσιο σύστημα υγείας.

Τώρα σχετικά με την ασθενοκεντρική προσέγγιση θα πρέπει να σας αναφέρω και την συμμετοχή των ασθενών που έχουν χρόνια νοσήματα και εκπροσώπων τους στον τομέα των ερευνητικών μελετών για το φάρμακο. Ήδη η νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία ορίζει ότι σε όλα τα ερευνητικά πρωτόκολλα για τα νέα φάρμακα για τον Διαβήτη θα πρέπει να υπάρχει εκπροσώπηση των ασθενών προς έγκριση της μελέτης. Μπορεί ακόμα ο εκπρόσωπος των ασθενών να ζητήσει τη διακοπή της μελέτης εάν αιτιολογημένα κρίνει ότι δεν είναι αποτελεσματική για την θεραπεία του. Συνεπώς η οδηγία του Π.Ο.Υ για την ασθενοκεντρική προσέγγιση των χρόνιων νοσημάτων νομίζω ότι είναι πολύ σωστή και μπαίνει σιγά σιγά σε εφαρμογή.

Ε.Μ.: Πληροφοριακά αυτό ισχύει για όλες τις παθήσεις;

Βεβαίως γιατί τα ερευνητικά πρωτόκολλα αφορούν όλες τις χρόνιες παθήσεις.

«Οι καλύτεροι δάσκαλοι μου ήταν οι ασθενείς μου»

Ε.Μ.: Είστε από τους γιατρούς που συμμετέχετε στις εκδηλώσεις των Συλλόγων ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη και παρών στα συνέδρια της ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ με ενεργό ρόλο. Προφανώς αυτή η συμμετοχή έχει οφέλη και για τις δύο πλευρές. Πείτε μας λίγα λόγια για αυτή τη σχέση.

Στο πλαίσιο της εκπαίδευσης είναι για εμάς μεγάλη τιμή που συμμετέχουμε στις εκδηλώσεις και τα συνέδρια της ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ και των συλλόγων της.

Και γιατί το λέω αυτό. Στα ιατρικά συνέδρια μιλάμε μεταξύ μας χωρίς να ακούμε τη φωνή του ασθενή. Στα συνέδρια των ασθενών ακούμε τη δική σας φωνή. Οι συζητήσεις δεν είναι μόνο ιατρικού χαρακτήρα. Συζητάμε οι γιατροί μαζί με τους ανθρώπους που έχουν διαβήτη ανοιχτά όλα τα προβλήματα όχι μόνο ιατρικά θέματα αλλά και κοινωνικά θέματα. Ακούμε για την καθημερινότητά σας. Για όσα σας απασχολούν στις κοινωνικές δραστηριότητες. Κι αυτός είναι ένας τρόπος, αν θέλεις, και εκπαίδευσης των γιατρών. Και όπως έχει πει ένας Γάλλος ψυχίατρος «οι καλύτεροι δάσκαλοι μου ήταν οι ασθενείς μου».

«Η Ενδοκρινολογική Εταιρεία ήταν, είναι και θα είναι δίπλα σας»

Ε.Μ.: Τώρα μου θύμισες άλλον έναν διακεκριμένο Αμερικάνο ψυχίατρο τον Allen Francis που είχε πει ακριβώς το ίδιο προσθέτοντας «Οι καλύτεροι δάσκαλοί μου είναι οι ασθενείς μου εάν μου το επιτρέψουν». Ας επιστρέψουμε στην προηγούμενη ερώτηση. Δεν είσαι παρών μόνο στις εκδηλώσεις αλλά και στις διεκδικήσεις μας στους φορείς της πολιτείας. Πως ξεκίνησε αυτή η σχέση σου με το κίνημα των ανθρώπων με διαβήτη;

Κοίταξε σχετικά με εμένα θα πρέπει να πω ότι είχα την τύχη να βρεθώ από την αρχή με την ιδρύτρια της ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ την αείμνηστη Κατερίνα Κουλουρίδου. Ήμουν δίπλα της όλα αυτά τα χρόνια που προσπάθησε να μάθει η ελληνική κοινωνία τι είναι ο Διαβήτης. Δεν βρέθηκα κοντά στην Ομοσπονδία μόνο ως γιατρός αλλά και ως άνθρωπος που αναγνωρίζει τα δικαιώματα των ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη. Από τότε μέχρι σήμερα βρίσκομαι σε όλες τις συναντήσεις με Υπουργούς Διοικητές ασφαλιστικών ταμείων νοσοκομείων κ.α για να σας στηρίξω.

Πρέπει να σας πω ότι η Ενδοκρινολογική Εταιρεία, στην οποία υπηρετώ τόσα χρόνια στο Διοικητικό της Συμβούλιο και τα τελευταία τέσσερα στη θέση του Προέδρου ήταν είναι και θα είναι δίπλα σας. Ήμουν και θα είμαι δίπλα σας ως άνθρωπος με την ιδιότητα του γιατρού και του προέδρου.

Να τονίσω ότι έχει ήδη υπογραφεί πρωτόκολλο συνεργασίας της Ε.Ε.Ε. –Π.Ε.Ε. με την ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ για εκπαιδευτικά προγράμματα σε όλη την Ελλάδα, σύμφωνα με το Πρόγραμμα που πραγματοποιήθηκε στον Σύλλογο Θεσσαλονίκης “Άγιος Δημήτριος”. Έχουμε έρθει σε επαφή με αρκετούς νομούς της χώρας για να οργανώσουμε προγράμματα εκπαίδευσης. Αυτές οι ενέργειες που ξεκινήσαμε δεν έχουν σταματήσει. Θα έλεγα ότι περιορίστηκαν λόγω της οικονομικής κρίσης. Έχουμε απευθυνθεί στην Πολιτεία για να στηρίξει αυτές τις προσπάθειες.

Διαβητολογικά Κέντρα, αυτή η «πληγή»

Ε.Μ.: Με όλα αυτά που είπαμε εσείς ως Πρόεδρος της Ε.Ε.Ε-Π.Ε.Ε έχετε εικόνα για το τι συμβαίνει στο δημόσιο Σύστημα Υγείας σε ότι αφορά τα Διαβητολογικά κέντρα και Ιατρεία, τα οποία όσοι είμαστε παλιοί στο χώρο θυμόμαστε ότι και πριν ακόμα την οικονομική κρίση δεν ήταν επαρκώς στελεχωμένα ούτε και στα μεγάλα νοσοκομεία της χώρας. Τι μπορούμε να ελπίζουμε στο μέλλον;

Είχα καλέσει τους συναδέλφους του δημόσιου ΕΣΥ να κάνουν καταγραφή των Διαβητολογικών Κέντρων και πώς αντιμετωπίζεται ο Διαβήτης εκεί. Οι πληροφορίες που έχω με την νέα Επιτροπή για τον Διαβήτη, που έχει συσταθεί στο Υπουργείο Υγείας, λένε ότι καταβάλλεται προσπάθεια ώστε τα Διαβητολογικά Κέντρα και τα Ιατρεία να στελεχωθούν όπως και στο εξωτερικό. Αυτό είναι το πρώτο μέλημα. Δεύτερο βήμα είναι το εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τους ίδιους τους γιατρούς. Δηλαδή το τελικό σενάριο είναι να υλοποιηθούν προγράμματα εκπαίδευσης των ασθενών για τη διαχείριση της πάθησης.

Κοιτάξτε, πριν από όλα αυτά θα πρέπει να συγκροτηθούν νέα Διαβητολογικά Κέντρα εκεί που δεν υπάρχουν και να γίνει συγκέντρωση των δυνάμεων που έχουμε.

Ε.Μ.. Μίλησες για σενάριο. Το σενάριο για να γίνει ταινία μπορεί να περάσουν χρόνια. Ας κρατήσουμε όμως το ελπιδοφόρο μήνυμα ότι έχουν αρχίσει και γίνονται κουβέντες για την αναγκαιότητα της εκπαίδευσης. Ένας σπόρος φυτεύτηκε. Ένα μεγάλο θέμα όμως είναι ο κόσμος που έχει Διαβήτη και ζει σε άγονες περιοχές όπως είναι τα νησιά ή οι ηπειρωτικές περιοχές της χώρας. Με την εμπειρία και γνώση που έχεις θα μπορούσε να βοηθήσει η τηλεϊατρική στους κατοίκους αυτών των περιοχών;

Στην παρούσα φάση είναι λίγο δύσκολο. Εμείς στην Ε.Ε.Ε- Π.Ε.Ε. κάνουμε εκστρατεία πηγαίνοντας εκεί που δεν υπάρχει ενδοκρινολόγος. Τώρα πρόσφατα πήγαν συνάδελφοι μου στους Πομάκους. Βέβαια η τηλεϊατρική μπορεί να προσφέρει, όμως στη χώρα μας δεν έχει οργανωθεί σωστά.

Νοσηλευτικό προσωπικό χωρίς κατάρτιση

Ε.Μ..: Τώρα ας περάσουμε στο θέμα των νοσηλευτών. Η εμπειρία η δική μας από πλευράς ασθενών είναι ότι και στις κλινικές για τον Διαβήτη υπάρχουν νοσηλεύτριες που δεν γνωρίζουν το αντικείμενο όπως θα έπρεπε.

Η Ε.Ε.Ε – Π.Ε.Ε έχοντας την ευαισθησία στον τομέα των νοσηλευτών έχει οργανώσει σεμινάρια εκπαίδευσης νοσηλευτών. Πέρσι είχαμε μία οργανωμένη προσπάθεια και διοργανώσαμε σεμινάρια με την κ. Ευγενία Βλάχου, αναπληρώτρια Καθηγήτρια νοσηλευτικής στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής για την εκπαίδευση των νοσηλευτών.

Δεύτερον στηρίζουμε μεταπτυχιακά προγράμματα νοσηλευτών για τον Σ.Δ.. Αυτή την περίοδο από την Εταιρεία στηρίζουμε ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα εκπαίδευσης νοσηλευτών που διοργανώνεται στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής με επιστημονική υπεύθυνη την κ. Ευγενία Βλάχου.

Τρίτον υπάρχει στην Ευρώπη ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για εκπαίδευση νοσηλευτών. Είμαστε σε επαφή με την κ. Σοφία Λαχανά πρόεδρο νοσηλευτών Ευρώπης και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας. Φαίνεται ότι η Ευρώπη έχει καταλάβει το ρόλο του εξειδικευμένου νοσηλευτή και αυτός είναι ο λόγος που η κ. Λαχανά συμμετέχει στο Δ.Σ. της Ευρωπαϊκής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας. Μάλιστα σε κάθε συνεδρίαση των Προέδρων των Ενδοκρινολογικών Εταιρειών η κ. Λαχανά εισηγείται για το ρόλο του νοσηλευτή στη διαχείριση του σακχαρώδη διαβήτη.

Πιστεύω ακράδαντα ότι παίζει μεγάλο ρόλο η συμμετοχή του εκπαιδευμένου νοσηλευτή στη διαχείριση του Σακχαρώδη Διαβήτη.

Το ανθρώπινο πρόσωπο του Ζ. Μούσλεχ

Ε.Μ.: Νομίζω ότι καλύψαμε αρκετά ενδιαφέροντα θέματα. Κάτι τελευταίο. Στο συνέδριο σε είδα να αγκαλιάζεις μία ασθενή σου και να λες ότι όλη η ουσία βρίσκεται στο ότι χαίρομαι να βλέπω τους ασθενείς μου καλά και χαμογελαστούς.

Ασχολούμενος τόσα χρόνια με τον Σακχαρώδη Διαβήτη έχω αποχτήσει μία ανθρώπινη και αν θέλετε φιλική σχέση με τους ασθενείς μου. Το ότι εμπιστεύτηκαν τον εαυτό τους σε μένα είναι μία πτυχή και εάν θέλετε ένα κομμάτι της ανθρώπινης σχέσης μας.

Αυτό με έκανε και εμένα να διαχειρίζομαι ακόμα καλύτερα τον Διαβήτη τους αλλά και εμένα προσωπικά μου προκαλεί μεγάλη συγκίνηση. Θεωρώ ότι αυτή η σχέση, η αμφίδρομη σχέση γιατρού ασθενούς πρέπει να είναι πάντα έτσι. Γιατί ο Διαβήτης δεν είναι μία γρίπη που θα περάσει σε δύο μέρες. Είναι μία χρόνια κατάσταση και εάν δεν τη ζει ο γιατρός με τον ασθενή του και ο ασθενής με το γιατρό του είναι μια αποτυχία.

Πιστεύω ότι ο γιατρός πρέπει να είναι πολύ κοντά με τον ασθενή του. Να μην τον βομβαρδίζει με πληροφορίες. Αν θέλετε να συζητάει και τα προσωπικά προβλήματα του ασθενή και να τα λύσουν μαζί.

Ε.Μ.: Είναι κέρδος του ασθενή να έχει καλή σχέση και να δείχνει εμπιστοσύνη στον γιατρό του.

Αυτό εμένα πραγματικά με συγκινεί και νιώθω ευτυχία και χαρά να έχω αυτές τις σχέσεις. That΄s all.

Με αυτή την ανθρώπινη κουβέντα και με χαμόγελο έκλεισε η συνέντευξη με τον ενδοκρινολόγο Ζ. Μούσλεχ. Είναι σίγουρο ότι θα ξαναβρεθούμε για να μας πει κι άλλα ενδιαφέροντα μα πάνω απ’ όλα ανθρώπινα για τον Διαβήτη και όποιες εξελίξεις σημειώνονται στον χώρο.